Son Dönem Osmanlı Kelâmcılarının Kevnî Âyetleri Yorumlama Yöntemleri Üzerine: Ömer Nasuhi Bilmen Örneği

Bulğen, Mehmet . “Son Dönem Osmanlı Kelâmcılarının Kevnî Âyetleri Yorumlama Yöntemleri Üzerine: Ömer Nasuhi Bilmen Örneği”. KADER Kelam Araştırmaları Dergisi 13 / 1 (Şubat 2015): 61-89 .

https://dergipark.org.tr/tr/pub/kader/issue/19183/203930

Özet

Avrupa’da XVI. yüzyılda Kopernik (1473-1543) ile başlayan kozmoloji devrimi sadece dünyanın evrenin merkezinde durduğu görüşünü değiştirmekle kalmamış, insanın evrendeki ayrıcalıklı yeri, rolü, hayata bakışı, diğer varlıklarla ilişkileri konusunda da radikal bir zihniyet değişimine neden olmuştur. Ardından bu yeni evren tasavvuru, kendisini Ortaçağın anlam dünyasında daha çok Aristo-Batlamyus kozmolojisine göre ifade etmeye alışmış ilâhî dinlerin geleneksel dünya görüşlerine bir meydan okumayı beraberinde getirmiştir. Bu durum XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Batı düşüncesinin İslâm dünyasına transferi ile Osmanlı coğrafyasını da etkisi altına almaya başlamış, bu bağlamda Abdüllatif Harpûtî (1842-1916), İsmail Hakkı İzmirli (1869-1946), Arapkirli Hüseyin Avni (1864- 1954) ve Ömer Nasuhi Bilmen (1882-1971) gibi son dönem Osmanlı kelâm ulemâsı, yazdıkları eserlerde Kur’an’daki evrenle ilgili âyetleri (kevnî âyetler) ortaya çıkan yeni duruma göre yorumlamaya çalışmışlardır. Bu makalenin amacı, Yeni İlm-i Kelâmcılarının kevnî âyetleri yorumlamadaki tecrübelerini ortaya koyarak Kur’an’ın bilimsel araştırmalar ve bilgiler karşısındaki konumunun belirlenmesine katkı sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler: Ömer Nasuhi Bilmen, Yeni İlm-i Kelâm, Kozmoloji, Kopernik Devrimi, Kevnî Âyetler


Abstract

The Copernican revolution in cosmology, which took place in Europe in 16th century did not only displace the central position of earth in the universe but also brought major repercussions in a variety of directions including man’s view of his own place in the entire scheme of things and doubts about man’s claim to an uniquely privileged status and role in the universe. The shift from Earth-centered (geocentric) to Sun-centered (heliocentric) conception of world had constantly challenged traditional monotheistic religion’s exegesis about the universe based on the geocentric model of the universe devised by Aristotle (384–322 BC) and Ptolemy (90-168), which was most widely accepted during the middle ages. By way of transmission of western thought to Islamic world in 19th century, this new worldview started influencing the Ottoman environment, consequently some Ottoman scholars in the new kalām movement such as Abdullatif Harputi (1842-1916), Arapkirli Husayin Avni (1864-1954) Ismail Hakki Izmirli (1869-1946) and Omar Nasuhi Bilman (1882-1971) tried to reinterpret Quranic verses related to the universe according to the new cosmological picture. In this article my aim is to introduce their approach of cosmological verses so that their method can provide us with a new insight so as to determine the relationship between science and religion in the Islamic world.

Keywords: Omar Nasuhi Bilmen, Late Ottoman Period, New Kalām Movement, Cosmology, The Copernican revolution, Cosmological Verses